De Kretenzische tradities

De Kretenziche Tradities

Woord vooraf

De volkscultuur van Kreta is beinvloed en tegelijkertijd gevormd door alle volkeren die door de eeuwen heen op het eiland gewoond hebben. Eeuwenoude tradities zie je de dag van vandaag nog steeds stand houden. En goed voorbeeld is de Kretenzische muziek die nog steeds erg geliefd is tussen de jongeren of de bouwstijl die vaak gelijkenissen vertoond met huizen uit de Minoische tijd.

De kaart van Kreta
©KretaGids.nl

Muziek en dans

De jongeren op Kreta, niet allee n in de dorpen maar ook in de steden, houden in het algemeen heel veel van Kretenzische muziek. De Kretenzische muziek wordt bespeeld op een Lyra en een Laouto. De lyra is een 3-snarig soort viool die op de knie wordt gespeeld (zie filmpje). De Laouto is een soort gitaarinstrument (zie filmpje). Op feesten zie je vaak 2 muzikanten honderden mensen vermaken want in principe zijn deze twee genoeg om om het even welk Kretenzisch liedje te spelen. De teksten bij de liedjes zijn meestal "Mantinades", mantinades zijn coupletten bestaande uit 15 lettergrepen en die op het einde met elkaar rijmen. De thema's van de mantinades zijn afwisselend, zij uiten liefde en haat, vreugde en verdriet, leven en dood, humor en drama; alle gevoelens uit het leven worden door "Mantinades" uitgedrukt en ze worden vandaag nog steeds gebruikt, door jong en oud. De mantinades zetten een bepaald soort kracht achter een boodschap; een liefdeboodschap bijvoorbeeld komt twee keer harder aan als het verpakt is in een mantinada. De Kretenzische muziek is ook een stuk opzwepender dan de andere Griekse volksmuziek en ook de meest populaire volksmuziek daar het veel power heeft maar ook heel veel gevoel.

Laouto
De Laouto

Bij elk liedje hoort er ook een dans bij. Op Kreta worden de volgende dansen gedanst:

a) Chaniotikos ook wel Siganos of Sirtos genoemd: dit is een langzane rijdans van 12 passen waarbij men in een cirkelvorm beweegd. zie film Chaniotikos
b) Pentozalis: dit is de levendigste rijdans uit heel Griekenland. Het is een dans van vijf passen (Pento). zie film Pentozalis
c) Maleviziotikos of Kastrinos: krachtige rijdans van 16 passen afkomstig uit de straak "Malevizi". zie film Maleviziotkos
d) Sousta: een dans waarbij men in duo's danst (man en vrouw)
Zie film Sousta
e) Sirtos: sirtos is een langzame circeldans en de makkelijkste dans om te leren zie film Sirtos

Trouwen op Kreta

Trouwen in Griekenland, in de Grieks-orthodoxe kerk is iets heel speciaals. Er heerst zo’n warme sfeer. In de kerk is het verre van stil, kinderen lopen rumoerig rond en de familie en vrienden staan dicht om het bruidspaar heen, heel anders dus dan in Nederland. In sommige delen van Griekenland brengt de bruid nog steeds een bruidsschat mee, die gemaakt is door haar moeder, oma en tantes en bestaat uit handgemaakte handdoeken, lakens en allerlei borduurwerk. De vader van de bruid geeft een compleet ingerichte woning aan zijn dochter en schoonzoon als huwelijksgeschenk. In Athene en de andere grotere steden in Griekenland wordt deze gewoonte niet meer gevolgd. Op de dag van de bruiloft wordt de bruid aangekleed met behulp van vriendinnen en vrouwelijke familieleden. Zij wordt verborgen gehouden voor de bruidegom, want het brengt ongeluk als de bruidegom de bruid ziet voor de ceremonie. Het is gewoonte dat de inwoners van het hele dorp en alle verre familieleden en vrienden mondeling uitgenodigd worden. Bij de ingang van de kerk wordt de bruid aan de arm van haar vader door de priester en de bruidegom verwelkomd. Men wordt naar het midden van de kerk geleid, waar een mooi gedekte tafel staat met het heilige evangelie en een wijnglas. Nadat de priester de huwelijkskransen heeft gezegend schuift hij ze kruisvormig in elkaar en maakt een kruisgebaar op de voorhoofden van het paar met deze kransen.

Kruisgebaar met huwelijkskransen Drie rondjes lopen in de Griekse kerk
Foto's: De Griekse Gids

Tijdens de plechtigheid, geeft de getuige (koumbaro of koumbara) de trouwringen aan de priester en kruist de kroontjes boven de hoofden van het bruidspaar. Terwijl de getuige de kransen op de hoofden vasthoudt, wordt het paar bij de hand genomen door de priester, en er wordt drie keer om de tafel gelopen. De gasten gooien rijst over het paar. Hierna krijgt het paar gezegende wijn te drinken. Na de huwelijksvoltrekking gaat het paar buiten voor de kerk staan of het blijft in de kerk en iedereen heeft gelegenheid om het paar te feliciteren “na zisete” en er worden amandelbruidssuikers (ta koufeta) uitgedeeld. De meeste bruiloften in Griekenland worden in de zomer in de openlucht gevierd. Alle gasten worden geacht mee te eten, (vooral schapenvlees), mee te drinken (vooral wijn en raki) en natuurlijk mee te dansen. Er worden dan verschillende Griekse volksdansen gedanst, die nog helemaal niet zo eenvoudig zijn. Nadat het bruidspaar met de getuigen en naaste familie de openingsdans heeft gedanst mag iedereen zich uitleven op de dansvloer. Verder is het gewoonte dat het bruidspaar langs elke bruiloftsgast loopt en met hem “proost”.

Verloven op Kreta

Het is nog steeds een gewoonte in Griekenland dat mensen die willen trouwen zich eerst verloven. De man moet om de hand van de vrouw bij de vader van de vrouw vragen. Als alles over de komende bruiloft is overeengekomen, wordt de priester benaderd om de verlovingsringen te zegenen en hij plaatst de ringen om de linker ringvingers van de man en de vrouw. De gasten wensen het verlovingspaar “kala stephana” (goede kronen = een goede bruiloft , een goed huwelijk) en “I ora I kali” (dat het goede uur komt = het huwelijk). Deze gewoontes gelden vooral op de eilanden en in de dorpen van Griekenland en steeds in mindere mate in Athene.

Griekse verloving Grieks verlovingsfeest
Links:Het uitdelen van "Koufeta" (bruidssuikers).
Rechts: Dansen op het verlovingsfeest.
Foto's: De Griekse Gids

De Doop

De doop is een van de belangrijkste dagen in het leven van de Grieks orthodoxen. Het sacrement van de doop geschiedt gewoonlijk in het eerste jaar van het leven van de baby. De baby wordt tot de doop "baby" genoemd (moro), het krijgt bij de doop pas zijn of haar naam. In de kerk wordt voor de doop de baby helemaal uitgekleed en in een handdoek gewikkeld. Dan zegent de priester het water van het doopvont en voegt olijfolie toe, dat door de doopouder (nonos of nona) is meegebracht. Daarna dompelt hij de baby drie maal onder in het gezegende water, terwijl hij hierbij de gekozen naam van het kind zegt (gewoonlijk is dat dezelfde naam als die van de oma of opa van het kind). De baby ontvangt het sacrement van de priester. De priester zegent de baby met “myrrh” (olijfolie dat gezegend is door de Patriarch). Ook de nieuwe kleertje van de baby worden hiermee gezegend. (De kleertjes worden door de peetouder gekocht.) Dan wordt de baby aangekleed in de feestelijke, witte, nieuwe kleding en de priester hangt een gouden ketting met een kruisje om het nekje van de baby. (ook aangeschaft door de peetouder) Dan geeft de priester de baby de eerste heilige communie. Aan het einde van de ceremonie kussen de ouders de hand van de peetouders en ontvangen de wensen van de gasten. “na sas zisei” (een lang/goed leven voor jullie baby).

Bijgeloof

In Griekenland zijn veel mensen erg bijgelovig. Grieks bijgeloof komt zowel vanuit de religie als vanuit het heidendom. Het bijgeloof variert van regio tot regio.

Het boze oog
Sommige Grieken, vooral de mensen in de dorpen, geloven dat iemand "het boze oog": (matiasma) kan opvangen. Het boze oog krijg je van iemand anders die een jaloers compliment geeft of van iemands afgunst. Iemand die het boze oog heeft, voelt zich psychisch of lichamelijk niet goed. Om het boze oog (to mati) te vermijden, dragen degenen die hierin geloven een amulet: een klein blauw marmeren glazen oogje. Blauw is volgens hen de kleur die het boze oog op afstand kan houden, maar er wordt door sommigen ook geloofd dat mensen met blauwe ogen de gevers van het boze oog zouden kunnen zijn. Knoflook is een andere remedie tegen het boze oog, je kunt soms een hele knoflookstreng zien hangen in de hoeken van Griekse huizen. Van knoflook wordt, net als van uien, gezegd dat het grote geneeskrachtige werkingen heeft. Als iemand ziek is, wordt geadviseerd om knoflook te eten.

Bescherming tegen het boze oog
Amuletten tegen het boze oog.
Foto: De Griekse Gids

Spugen - “ftou”
Sommige Grieken geloven dat spugen (ftou) de duivel en ongeluk op afstand houdt. Daarom wordt er door sommige Grieken driemaal gespuugd, waarbij “ftou, ftou, ftou” wordt gezegd, als er over slecht nieuws wordt gesproken, of juist als er een compliment aan bijv. een baby of kind voor zijn of haar schoonheid wordt gegeven. (Dan moet op die manier het boze oog worden vermeden)

Brood
In veel dorpen, wordt brood beschouwd als een Gift van God; oude vrouwen zegenen het brood en maken er een kruisteken in voordat het gesneden wordt.

Messen
Grieken geven nooit een mes in iemands hand als hij erom vraagt, omdat ze geloven dat als ze dit wel zouden doen, zij dan ruzie zullen krijgen. Daarom leggen zij het mes neer op de tafel en laten de andere persoon het mes oppakken.

Priester
Grieks Orthodoxe priesters zijn erg verheven en de gewoonte is dat men de hand van de priester kust, uit respect, als men hem ontmoet. Tegenwoordig wordt deze gewoonte alleen nog in dorpen en vooral door ouderen gevolgd. Maar er wordt ook geloofd dat op dezelfde dag een zwarte kat en een priester tegenkomen ongeluk betekent.

Dinsdag de 13e
In tegenstelling tot het westerse bijgeloof op vrijdag de dertiende, geloven de Grieken dat dinsdag de dertiende een ongeluksdag is.

De uitdrukking "Piase kokkino" ("raak rood aan")
Wanneer twee mensen op hetzelfde moment hetzelfde zeggen, zeggen ze onmiddelijk "piase kokkino” tegen elkaar en ze moeten beide iets roods aanraken. Dit doet men, omdat men gelooft dat tegelijkertijd hetzelfde zeggen een slechte voorbode is en dat de twee personen ruzie zullen krijgen als ze niet direct iets aanraken dat rood is.

Tekst: De Griekse Gids